“Brussels Courthouse: imagine the future!”

Stad versus Paleis

door

Frans Schutijser

Inleiding

Weet je, wat mij bij jou opvalt, sprak Stad? Nou, zei Paleis? Dat jij een soort eiland bent in mijn stad, waar voetgangers niet doorheen kunnen. En dan bovendien ook nog eens een eiland dat op een voetstuk staat, dat aan twee kanten hoog boven de omgeving uittorent. Ja nou hoor, dat voetstuk kan ik ook niet helpen, ik ben namelijk gebouwd op de overgang van de beneden- naar de bovenstad. De architect had vermoedelijk dat voetstuk nodig om de gevels aan de benedenstad te geleden of misschien wel om constructieve redenen gezien de hoogte van mij.

Als ik door mijn voorgevel over het plein uitkijk, word ik anders ook niet erg vrolijk, sprak Paleis. Niet alleen is het een kale vlakte, waarbij de ruimte langs alle kanten wegglipt, maar bovendien loopt er een racebaan overheen. Ik word hoorndol van de herrie en ik word er erg vuil van.

Nu je toch over auto’s begint, zei Stad, wie heeft eigenlijk verzonnen dat rondom en op jou altijd honderden auto’s geparkeerd staan? Daar heeft de architect jou toch niet voor ontworpen? Dat brengt mijn functie nu eenmaal met zich mee. Ik ben van Justitie, er werken hier veel mensen en er komen veel bezoekers. De meeste komen met de auto, die ze dan ergens moeten parkeren.

Je begon net met de boodschap dat voetgangers niet door mij heen kunnen. Ook dat komt natuurlijk door mijn functie. Ik moet namelijk goed beveiligd kunnen worden, en ja, wie hier niets te zoeken heeft, heeft hier niets te zoeken. Als jij nu wat voor die auto’s verzint, dan kunnen we daarna verder praten over hoe ik wat meer kan betekenen voor de voetgangers en hoe we het plein gezelliger kunnen maken. Da’s goed, sprak Stad.

Zoals je misschien weet, doe ik al veel om het autoverkeer te weren uit mijn vijfhoek. Hartje centrum is voetgangersgebied, aan de randen staan veel parkeergarages, je mag nergens harder dan 30 km per uur en het parkeren is niet alleen erg lastig, maar ook duur. Maar goed, misschien moet ik naast het relatief goede openbaar vervoer - denk aan de trein, de metro, de tram en de bussen - nog één list verzinnen.

De list

Ik wil maar meteen een grote slag maken en het probleem eens en voor altijd oplossen. Daarom stel ik twee transferia voor: één aan de oostzijde onder Reyers en één aan de westzijde onder Dilbeek. Vanuit beide transferia rijden zes bussen (op elektra!) per uur over een vrije busbaan zonder stops naar de vijfhoek. In de vijfhoek rijden de bussen eveneens over vrije busbanen en doen elf haltes aan. De meeste doelen liggen dan op minder dan 300 m (dit is de straal van de cirkels in de tekeningetjes hieronder) afstand van een bushalte.

Alleen mensen met een ontheffing, bijvoorbeeld bewoners, gehandicapten en taxi’s, mogen dan voortaan met de auto in de vijfhoek komen en natuurlijk hulpdiensten, verhuiswagens en vervoer, nodig voor de bevoorrading van winkels.

Zelfs als we de buskaartjes helemaal gratis maken, valt de kosten-baten analyse toch positief uit, omdat de uitstoot aan kooldioxide in de vijfhoek al gauw een ton per dag minder is en het natuurlijk veel aangenamer toeven wordt in de binnenstad. Historische gebouwen hebben niet langer te lijden van de enorme luchtverontreiniging, wat dan weer een besparing oplevert in de schoonmaakkosten.

De bekentenis

Weet je, zei Paleis, ik ben zo groot dat ik mezelf nauwelijks ken en niet goed weet wat er zich allemaal in mijn krochten afspeelt. Ook heb ik de indruk dat ik niet optimaal benut word. Verder is het natuurlijk toch bijzonder jammer dat ik voor een groot deel niet openbaar toegankelijk ben. Om nog maar niet te spreken van de gigantische omwegen, die jouw inwoners en natuurlijk toeristen te voet moeten maken als ze mij op hun weg tegenkomen.

Daarom heb ik het volgende bedacht. Mijn zes lagen kelders maak ik openbaar. Iedereen kan dan voortaan, waar hij zich ook voor het gebouw bevindt, mij binnen en er langs iedere willekeurige kant weer uit.

In de kelders komen ruimten voor winkels, horeca en misschien zelfs wel musea. Alle kelders worden met elkaar verbonden door roltrappen. Natuurlijk kunnen mensen ook gebruik maken van de bestaande liften en trappenhuizen. Het principe ziet er dan als volgt uit:

Ter illustratie heb ik op blad 01 aangegeven, waar dit ongeveer toe zou kunnen leiden. Voor de leesbaarheid heb ik iedere verdieping (!) een kleurtje gegeven: van onder naar boven geel, oranje, rood, paars, blauw en groen.

De patio’s

En hoe krijg je nu voldoende daglicht in de kelders, vroeg Stad? Ik erger mij er al jarenlang aan dat ze mijn patio’s dichtgezet hebben, zei Paleis. Vanaf de begane grond, en natuurlijk de verdiepingen hierboven, kijk je uit op daken, die de patio’s afdekken. Zo heeft de architect het toen natuurlijk niet bedoeld. Daarom heb ik de patio’s in ere hersteld en ze terug gebracht op het laagst denkbare niveau: vier op rood, twee op paars en twee op blauw. Zo kan het daglicht in ieder geval in rood, paars, blauw en groen doordringen. Verder kunnen we natuurlijk in de stijl van het gebouw hier en daar ramen en lichtkoepels toepassen, waardoor het daglicht in geel en oranje eveneens toeneemt.

Het voetstuk

Ook wil ik het voetstuk, waar ik op sta, wat beter benutten, zei Paleis. Da’s overigens nog niet makkelijk, omdat aan drie zijden het niveau buiten zich bevindt tussen paars en blauw. Enfin, hebben we dadelijk nog wat op te lossen. In ieder geval komen er op de hoeken van De Wijnantsstraat terrassen (lekker op het zuidwesten!). De hellingbanen aan de Miniemenstraat bieden interessante mogelijkheden: te denken valt aan een beeldenroute of een botanische route. Onderaan beginnen, boven een drankje pakken, en terug, of natuurlijk het gebouw in. En uiteraard is er dadelijk geen spatje asfalt meer te bekennen!

Justitie

En hoe gaat het dan met de ontsluiting van Justitie, vroeg Stad? De hoofdontsluiting blijft plaatsvinden vanaf het Poelaertplein. Maar omdat niet alle mensen trap kunnen lopen en er natuurlijk ook spullen vervoerd moeten worden, is het eveneens mogelijk om via groen naar twee trappenhuizen met lift te wandelen. Deze zijn aangegeven met α. Alleen mensen met een pasje kunnen gebruik van deze twee trappenhuizen met cameratoezicht, zodat voortaan Justitie uitstekend beveiligd is. Achterin het gebouw zijn dan nog twee trappenhuizen voor Justitie, aangegeven met β, bestemd als nooduitgang.

Denk je dat de ruimte, die voor Justitie overblijft, voldoende is, vroeg Stad? Nou, nu ze heel veel ruimte moeten inleveren, zal dat uiteraard tot gevolg hebben dat er afdelingen zullen moeten verhuizen. In ieder geval wordt het voor de afdelingen, die overblijven, allemaal wat overzichtelijker en beter werkbaar.

Het parkeren

Natuurlijk zijn er ondanks de list van de transferia nog altijd parkeerplaatsen bij het gebouw nodig, bijvoorbeeld om mensen, die in hechtenis zitten, voor te geleiden. En uiteraard gehandicapten, kortparkeerders (om even wat af te geven) c.q. om te laden en te lossen. Hiervoor zouden de noordoostelijke gedeelten van geel en oranje bestemd kunnen worden. En verder kunnen we natuurlijk hier en daar op elegante wijze parkeerplaatsen projecteren.

Het Poelaertplein

Als jij nu eens in grote lijnen aangeeft hoe het Poelaertplein er volgens jou uit zou kunnen komen te zien, dan geef ik op diezelfde tekening (blad 02) aan welke routes voetgangers bijvoorbeeld kunnen nemen buiten en door het gebouw. Da’s goed, zei Stad. Ik wil in ieder geval een ruimte maken, die ook aan de noordoost- en zuidwestenzijde begrensd is en waar het accent ligt op het aangenaam verblijven en recreëren. Da’s mooi, zei Paleis, het gaat nu even om de grote lijnen. Plannen maken kan altijd nog.

Krakow

Weet je op wie jij erg lijkt, vroeg Paleis? Nou, zei Stad. Op Krakow! Oh ja? Ja, als je de plattegrond van Krakow 7° met de klok mee draait, dan past de Ad Adama Mickiewicza precies op het Kanaal van Charleroi en de Straszewskiego op de Poincarélaan/Zuidlaan, waarbij de afstand tussen de op elkaar geprojecteerde centrale stations maar ongeveer 500 m is.

Wat wil je daarmee zeggen? Dat jullie misschien iets van elkaar kunnen leren. Krakow van jou bijvoorbeeld dat de verkeersafwikkeling aan de oostkant van het centrum beter kan en jij van Krakow dat een fysieke afbakening van het centrum door iets dergelijks als de Planty (openbaar groen) in Krakow jou enorm zou helpen. Dank je wel, Paleis!

De verjaardag

Nou Paleis, van harte gefeliciteerd met je tweehonderdste verjaardag! Dank je wel Stad, ik moet zeggen dat de ingrijpende verbouwing, die ik ondergaan heb tussen 2011 en 2014, mij niet meegevallen is, maar dat ik mij sinds die tijd, toch ook alweer 69 jaar, beter voel dan de eerste 131 jaar. Toen ik pas opgeleverd was, voelde ik me erg opgelaten, omdat ik niet zo gewenst was door jouw burgers. En later kwamen daar nog andere vervelende dingen bij, zoals niet zo goed uitgevallen verbouwingen, denk aan de patio’s, en natuurlijk het asfalteren van mijn voetstuk, dat toen vervolgens gebruikt werd als parkeervlakte.

Ja, zei Stad, ik had al de indruk dat je de eerste eeuw niet goed in je vel zat. Maar goed dat we toen die transferia bedacht hebben, die inmiddels alweer zeventig jaar prima functioneren. Ook mooi meegenomen is dat we dankzij de huurinkomsten van jouw kelders de hele investering van de verbouwing terug verdiend hebben en dat bovendien al het onderhoud uit diezelfde huurinkomsten betaald kan worden! Waarvan akte, om maar eens in termen van Justitie te spreken!

Synthesedocument sy1004.001, november 2010